Οι συνθήκες και το ευρύτερο κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον που οδήγησαν στη μεγάλη ρήξη του 1948 περιγράφονται με λεπτομέρεια στο βιβλίο «1948: Η αλήθεια για τη μεγάλη ρήξη». Η δεκαετία του 1940, υπήρξε ταραχώδης, γεμάτη κοινωνικές αντιθέσεις, και σημαδεύτηκε από τη μεγάλη ιδεολογικοπολιτική σύγκρουση της Δεξιάς με την Αριστερά. Η όλη ατμόσφαιρα και η προσπάθεια της Δεξιάς να επιβάλει την κυριαρχία της έναντι της αναδυόμενης Αριστεράς μεταφέρθηκαν και στον χώρο του αθλητισμού και οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν οδήγησαν στη γέννηση των νέων σωματείων που ιδρύθηκαν το 1948.
Η Δεξιά, σαφώς θορυβημένη από την έντονη παρουσία της Αριστεράς ανάμεσα στον κυπριακό λαό την μαζική δημιουργία των τοπικών συλλόγων στην ύπαιθρο και την επικράτηση του συνασπισμού του ΑΚΕΛ, στις Δημοτικές εκλογές του 1943 και του 1946, εντείνει τον πόλεμο εναντίον της αριστεράς σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
Χωρίς να υπολογίσουν τις συνέπειες, οι παράγοντες της Δεξιάς μεταφέρουν ατον κυπριακό αθλητισμό, το κλίμα του εμφυλίου πολέμου που σπάραζε την ελληνική κοινωνία. Οι γυμναστικοί σύλλογοι και τα σωματεία στην Κύπρο ξεκινούν κυνήγι μαγισσών. Οι αριστεροί και προοδευτικοί αθλητές και παράγοντες στοχοποιούνται και αποκλείονται. Τους ζητείται μάλιστα να απαρνηθούν τα πολιτικά τους φρονήματα και να υπογράψουν σχετική δήλωση αποκήρυξης του Δημοκρατικού Στρατού και υποστήριξης στον βασιλέα της Ελλάδας.
Η σύγκρουση που ακολούθησε εκφράστηκε με την εκδίωξη αθλητών από γυμναστικούς συλλόγους και σωματεία, καθαρά για πολιτικούς λόγους. Με αυτόν τον τρόπο επήλθε η μεγάλη ρήξη και διάσπαση του 1948, που οδήγησε στην ίδρυση νέων σωματείων. Όλα αυτά μέσα σε ένα έντονα πολιτικοποιημένο περιβάλλον που στιγματίσθηκε στην αρχή της χρονιάς από τις μεγάλες απεργίες των μεταλλωρύχων και αμιαντωρύχων.
Στις 14 του Φλεβάρη και αφού προηγήθηκε η επιβολή περιορισμών από την Ανόρθωση στην εισδοχή νέων μελών, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη για την ίδρυση νέου σωματείου στην Αμμόχωστο. Ακολούθησε, στις 7 του Μάρτη, η ιδρυτική συνέλευση της Νέας Σαλαμίνας. Στις 25 του Μάρτη το νέο σωματείο, με πλήρη ομάδα, πήρε μέρος στους Επαρχιακούς Αγώνες στίβου που έγιναν στο στάδιο ΓΣΕ.
Στις 3 του Απρίλη, με απόφαση της γενικής συνέλευσης του Πεζοπορικού Ομίλου Λάρνακας, διαγράφηκαν όλα τα μέλη που κρίθηκε ότι «έθιγαν την εθνική αξιοπρέπεια», απόφαση που χαιρετίστηκε από την εφημερίδα της Δεξιάς Νέος Κυπριακός Φύλαξ. Στις 10 του Απρίλη πραγματοποιήθηκε σε ξενοδοχείο της Λάρνακας η ιδρυτική συνέλευση του νέου σωματείου της Αλκής.
Η διαγραφή του Κινύρα
Στις 20 του Απρίλη ο ΓΣ «Κινύρας» αρνήθηκε να προσυπογράψει τηλεγράφημα του νεοεκλεγέντος στον μητροπολιτικό θρόνο Πάφου, Κλεόπα, προς τον βασιλιά της Ελλάδας με το οποίο δήλωνε την αφοσίωσή του προς αυτόν, όπως είχαν κάνει όλοι οι άλλοι φορείς της πόλης της Πάφου. Σύμφωνα με την εφημερίδα Έθνος (25 Απρίλη 1948) η ΤΕΣΚ αποφάσισε να θεωρήσει τον Κινύρα «ως μη έχοντα θέσιν εις την Ελληνικήν αθλητικήν οικογένειαν» και τον απέκλεισε από τους Παγκύπριους Αγώνες στίβου που θα γίνονταν στη Λεμεσό. Στις 28 του Απρίλη ο ΣΕΓΑΣ αποφάσισε τη διαγραφή του Κινύρα από τις τάξεις του. Την 1η του Μάη μεγάλος αριθμός αθλητών, ανάμεσα τους πρωταθλητές του ΓΣΕ, του ΓΣΠ και του ΓΣΟ, υπέγραψαν διακήρυξη καταδίκης της διαγραφής του Κινύρα και αποχώρησαν από τους Παγκύπριους Αγώνες στίβου που θα γίνονταν στη Λεμεσό.
Στις 19 του Μάη το Δ.Σ. του ΓΣΕ τιμώρησε με διαγραφή και απαγόρευση να εισέρχονται στο στάδιο ΓΣΕ, τους έξι αθλητές του που είχαν αποχωρήσει από τους Παγκύπριους Αγώνες στίβου. Ανάμεσά τους ήταν και οι πρωταθλητές Νικής Γεωργίου, Αντώνης Τότσης, Κουμής Κκεσές και Παναγιώτης Βιολάρης. Στην ίδια συνεδρία το Δ.Σ. του ΓΣΕ αποφάσισε την απαγόρευση της εισόδου στο στάδιο στις ομάδες της Νέας Σαλαμίνας και της ΑΟΝ. Σύμφωνα με την εφημερίδα Ανεξάρτητος, την 1η του Ιούνη η διοίκηση της Νέας Σαλαμίνας, με αφορμή τη διαγραφή των αθλητών της από τον ΓΣΕ, κατάγγειλε τον σύλλογο ότι «… μετατράπηκε σε ορμητήριο κομματικής προπαγάνδας»
Στις 23 του Μάη η διοίκηση του ΑΠΟΕΛ απέστειλε τηλεγράφημα στον ΣΕΓΑΣ με την ευκαιρία των Πανελλήνιων Αγώνων στίβου, στο οποίο ευχόταν «όπως τερματισθεί η Εθνοκτόνος ανταρσία». (Δημοκράτης, 25 Μαΐου 1948). Στις 25 του Μάη πέντε ποδοσφαιριστές της ομάδας του ΑΠΟΕΛ, ανάμεσά τους οι Κώστας Λυμπουρής και Αγησίλαος Τσιαλής, εξέφρασαν δημόσια τη διαφωνία τους με το τηλεγράφημα προς τον ΣΕΓΑΣ. Στις 28 του Μάη η διοίκηση του ΑΠΟΕΛ απέβαλε διά παντός τον Κώστα Λυμπουρή και για τρεις μήνες τους ποδοσφαιριστές Τσιαλή, Γωγάκη, Χατζηβασιλείου και Χριστοδούλου.
Στις 4 του Ιούνη, με πρωτοβουλία του δημοτικού συμβούλου της Αριστεράς, Ματθαίου Παπαπέτρου, πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία σύσκεψη για την ίδρυση νέου σωματείου. Στις 17 του Ιούνη πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική συνέλευση του νέου σωματείου της Λευκωσίας, με το όνομα Αθλητικός Σύλλογος Ομόνοια Λευκωσίας (ΑΣΟΛ).
Σύμφωνα με τον ιστορικό – ερευνητή, Ανδρέα Χατζηβασιλείου στον τέταρτο τόμο της Ιστορίας του Κυπριακού αθλητισμού.(2012), στις 12 του Ιούλη το Δ.Σ του ΓΣΠ διέγραψε από τα μητρώα του συλλόγου, τους αθλητές Καποδίστρια, Χατζηκώστα και Μιτσίδη, επειδή είχαν στηρίξει τον ΓΣ «Κινύρας». Επίσης στις 21 του Ιούλη οι αντιπρόσωποι των γυμναστικών συλλόγων αποφάσισαν ότι τα γήπεδά τους θα παραχωρούνταν μόνο στα αθλητικά σωματεία τα οποία «σκέπτονται και δρουν ελληνοπρεπώς».
Στο επόμενο : Η δήθεν ενοποίηση το 1953
Έρευνα και συγγραφή – Πάμπος Στυλιανού